urodzona: 22 lutego 1922 r., Howiłów Mały (pow. Trembowla, woj. tarnopolskie, Polska)
zmarła: 22 sierpnia 2013 r. w Calgary, Alberta, Kanada
pochowana: Queen’s Park Cemetery, Calgary, Alberta – grób: 155, rząd: 25, kwatera: P
rodzina: ojciec Marcin Smal (1888-1972); matka Maria Smal (1894 –1986)
wykształcenie:
zawód:
mąż: Stanisław (Stanley) Sokołowski
dzieci: Beatrice (David) Dickins, Mary (Wayne) McDougall, Lucy (Tim) Henry and Mark (Edith) Sokołowski
stopień wojskowy:
odznaczenia: brak danych
Losy do momentu wstąpienia do Armii Andersa: Anastazja Sokołowski (z domu Smal) urodziła się w rodzinie polskich osadników na Kresach. Dziś region ten wchodzi w skład zachodniej Ukrainy, zachodniej Białorusi, a także wschodniej Litwy . Rodzina miała pięcioro dzieci, a Anastazja była jedyną córką. Bracia Anastazji: Teodor Smal (ur. 1919), Bogdan Smal (ur. 1927), Jarosław Smal (ur. 1929), Włodzimierz Smal (ur. 1932), Grzegorz (data ur. nieznana).
W nocy 10 lutego 1940 r. do domu rodziców Anastazji zapukali żołnierze NKWD, Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych ZSRR i nakazali rodzinie spakować niezbędne rzeczy. Kilka minut później żołnierze eskortowali ich do stojących w pobliżu sań, które zabrały rodzinę na stację kolejową, gdzie wsadzono ich do pociągu towarowego, używanego do przewozu bydła. Brat Anastazji znajdował się poza domem w momencie przybycia rosyjskich żołnierzy i po powrocie z pracy zorientował się, że ich ukraińscy sąsiedzi okradli i podpalili ich dom. W tamtym czasie ukraińskie bandy zabiły wielu polskich osadników, którzy uniknęli deportacji na Syberię, bądź w inne, odległe zakątki Związku Radzieckiego. Brat Anastazji, który pozostał na Kresach, zdołał uciec i wyjechał do centralnej Polski, gdzie przeżył wojnę.
Rodzina Smalów spędziła kilka tygodni, jadąc pociągiem towarowym, którym dotarli do kołchozu w Kazachstanie w ZSRR, gdzie cała rodzina pracowała w wyczerpujących warunkach przy zbiorze bawełny. Przez cały czas spędzony w Kazachstanie rodzina głodowała. Pewnego razu Anastazja, chcąc oszczędzić swoją rację żywnościową w postaci małego kawałka chleba, włożyła go pod poduszkę. Po obudzeniu z przerażeniem zorientowała się, że jej kawałek chleba zniknął. Głód był tak straszny, że nie zdając sobie sprawy, nie mogąc zapanować nad głodem, zjadła kawałek chleba we śnie. Rodzina Smalów spędziła w kołchozie bawełnianym rok. Według danych IPN rodzina Smalów została deportowana z Trembowli w woj. tarnopolskim w lutym 1940 roku i zesłana do Soksii, rejonu priłuskiego w Komi ASRR, a zwolniona 27 sierpnia 1941 r.
Służba wojskowa : Na podstawie Układu Sikorski-Majski z 30 lipca 1941 r. między Związkiem Radzieckim a Rządem RP na Uchodźstwie utworzono Armię Polską na terenie ZSRR. Ci, którzy mogli służyć w wojsku, udawali się do punktów mobilizacyjnych i wstępowali do Armii Andersa, zwanej też Polskimi Siłami Zbrojnymi. Trzej bracia Anastazji wstąpili do Armii Andersa. Jej najmłodszy brat Bogdan został przydzielony do Junackiej Szkoły Kadetów. Po ukończeniu nauki służył w Królewskich Siłach Powietrznych (RAF). Jej brat Teodor (Fred) służył w Armii Andersa. Początkowo, po zgłoszeniu się do punktu poborowego, Anastazja trafiła do sierocińca, a następnie wstąpiła do 316 Kompanii Transportowej Pomocniczej Służby Kobiet. Armia Andersa opuściła ZSRR i przeniosła się do Pahlavi, a następnie do Iranu i Iraku. W Armii Andersa Anastazja pełniła służbę jako kierowca ciężarówki wojskowej, przewożąc żołnierzy, amunicję, broń i prowiant dla polskich oddziałów. Pełniła tę funkcję do czasu ostatniego ataku na Monte Cassino, gdzie przewoziła niezbędne zaopatrzenie do punktu u podnóża skalistego wzgórza, na którym znajdował się klasztor. Towary, które tam dostarczyła, trafiały do żołnierzy walczących na wzgórzu. Jedynym sposobem na transport zapasów na wzgórze było użycie mułów.
Losy powojenne: Anastazja poznała i poślubiła Stanisława (Stanley’a) Sokołowskiego w czasie wojny i wyemigrowała z mężem do Kanady w 1948 r. Osiedlili się w Coleman, a następnie przenieśli się do Calgary w 1958 r. Rodzina Sokołowskich pamięta, że Anastazja była zapaloną ogrodniczką i szczyciła się swoim pięknym ogrodem. Była świetną kucharką, a jej niedzielne kolacje łączyły jej rodzinę. Była aktywną członkinią Stowarzyszenia Polskich Kombatantów Pomocniczej Służby Kobiet, poświęcając tej pracy społecznej nieskończoną liczbę godzin. Jej hojności doświadczyła nie tylko jej najbliższa rodzina, ale także rodzina w Polsce i nowi polscy emigranci do Kanady.
Pozostawiła stale ją wspominające swe dzieci: Beatrice Dickins (z mężem Davidem), Mary McDougall (z mężem Wayne’m), Lucy Henry (z mężem Timem) oraz Marka Sokolowskiego (z żoną Edith); wnuki: Paula (z żoną Maggie), Gregory McDougall, Davida, Marka Dickins (z żoną Moniką) i prawnuka Mikaela McDougall; oraz chrześnicę Grażynę (Art) Deviat. Przed jej odejściem zmarł w 2009 r. jej mąż Stanley oraz jej 5 braci: Teodor (Fred), Grzegorz, Jarosław, Bogdan i Władysław.
autor: Aldona Jaworska
źródła:
Wywiad przeprowadzony z Anastazją Sokołowską przez Aldonę Jaworską w 2011 r.
Dane zebrane przez Janinę Aniolczyk, członkinię Stowarzyszenia Polskich Kombatantów Koło nr 18 w Calgary, Alberta, opracowane przez Aldonę Jaworską, Calgary, Alberta.
Nekrolog – https://mhfh.com/tribute/details/6895/Anastazja-SOKOLOWSKI/obituary.html
http://tributetoliberty.ca/content/polish-combatants-association-canada-calgary-0 – Anastazja i Stanisław Sokołowski płyta nr 05368-05372
Instytut Pamięci Narodowej
– https://indeksrepresjonowanych.pl/int/wyszukiwanie/94, Wyszukiwanie.html
