W wyniku agresji niemieckiej na ZSRR 22 czerwca 1941 r. i Paktu Sikorski – Majski zawartego pomiędzy Rządem RP na Uchodźstwie a ZSRR w dniu 30 lipca 1941 r. zaistniała szansa na tzw. „amnestię” obywateli polskich – ofiar sowieckich represji oraz utworzenie Polskich Sił Zbrojnych na terenie ZSRR. Za zgodą władz brytyjskich oraz Józefa Stalina na czele polskiej armii miał stanąć kandydat władz polskich – gen. Władysław Anders.
Na mocy umowy wojskowej z 14 sierpnia 1941 r. rozpoczęło się od tego dnia tworzenie oddziałów polskich na terenie ZSRR – w rejonie centralnej Rosji: Buzułuk, Tatiszczewo, Tockoje (1200 km na południowy wschód od Moskwy, 200 km na północ od granic Kazachstanu). W swym pierwszym rozkazie z 22 sierpnia gen. Anders wzywał Rodaków:
„…… Wzywam wszystkich obywateli RP zdolnych do noszenia broni, by spełnili swój obowiązek względem Ojczyzny i wstąpili pod sztandary Orła Białego.
Pamiętajcie, że zwycięstwo Niemiec – to nie tylko bezpowrotna zguba Polski, lecz również całkowita zagłada Narodu Polskiego”.
Na ten apel odpowiedziały dziesiątki tysięcy obywateli polskich różnych narodowości, znajdujących się w niewoli na terenie ZSRR. Części z nich udało się dzięki tzw. „amnestii” (większość z nich nie przebywała w więzieniach i obozach sowieckich po wyroku sądu) dotrzeć, często tysiące kilometrów, do Armii Polskiej.
Od tej pory zaczynała się niezwykła epopeja Polaków pragnących wbrew wszystkim przeciwnościom walczyć po stronie aliantów o wolność Polski i świata. Tak w 1941 r. rozpoczęła się historia Armii zwanej od nazwiska dowódcy – Armią Andersa.
Mimo, iż w okresie 1941-1947 zmieniała ona trzykrotnie swe oficjalne nazwy:
1941-1942 – Armia Polska w ZSRR/ Polskie Siły Zbrojne w ZSRR
1942-1943 – Armia Polska na Wschodzie (po ewakuacji z ZSRR na Bliski Wschód)
21.07.1943-10.07.1947 – 2 Korpus Polski (Środkowy Wschód, Włochy, Wielka Brytania)
to niezmiennie jej dowódcą był gen. Władysław Anders, a wielu żołnierzy pozostało w jej szeregach przez cały ten czas.
W 1942 r. oddziały polskie ewakuowane z ZSRR połączyły się z Samodzielną Brygadą Strzelców Karpackich, która już przebywała na Środkowym Wschodzie.
W latach 1944-1945 w trakcie walk 2 Korpusu z Niemcami we Włoszech do jego oddziałów dołączyło wielu Polaków wcześniej przymusowo wcielonych do armii niemieckiej.
W roku 1945 już po zakończeniu wojny, mając stale nadzieję na ostateczne rozstrzygnięcie wojny także z drugim polskim okupantem – ZSRR, do 2 Korpusu dołączyli bardzo licznie byli niemieccy jeńcy wojenni, Polacy uwolnieni z obozów koncentracyjnych i obozów pracy na terenie Niemiec i Austrii.
Każdy z ponad 110.000 żołnierzy 2 Korpusu – potocznie zwanego nadal Armią Andersa – złożył się na historię tej wyjątkowej polskiej armii.
Poprzez to Wirtualne Muzeum 2 Korpusu pragniemy przybliżyć Wam ich losy. W szczególności te najmniej znane, powojenne.
autor: Aneta Hoffmann, Warszawa, Polska
