Na przełomie lat 40-tych i 50-tych XX w. Kongres Stanów Zjednoczonych uchwalił ustawę umożliwiającą emigrację do tego kraju poza tzw. kolejką wizową 18.000 byłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, w tym 2 Korpusu. Większość z nich, często wraz z rodzinami, przybyła do tego kraju w latach 1950-53 z Wielkiej Brytanii. Od samego początku utrzymywali ze sobą ścisłe kontakty, które w czerwcu 1953 r. przyniosły utworzenie oddzielnej, od już istniejącego w USA Stowarzyszenia Weteranów Armii Polskiej z czasów I wojny światowej, Stowarzyszenia Polskich Kombatantów (SPK) w Stanach Zjednoczonych.

W kolejnych latach działalności powstało 55 kół terenowych zrzeszających kombatantów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie z centralą zlokalizowaną w Nowym Jorku. Poza samopomocą, opieką nad kolegami – inwalidami pozostałymi poza USA, wspieraniem polskich szkół sobotnich i harcerstwa, kombatanci polscy w Ameryce położyli szczególnie silny nacisk na odzyskanie przez Polskę niepodległości od dominacji sowieckiej. Dbali bardzo o promocję dobrego imienia Polaków, wspierania działalności opozycyjnej w Kraju, wsparcia  uczestników kolejnych fal emigracji politycznej z Polski do Stanów Zjednoczonych. Utrzymywali przy tym bliski kontakt z oficerami amerykańskimi znanymi sobie jeszcze z walk w Europie.

Byli organizatorami szeregu uroczystości patriotycznych, polskich rocznic, wydarzeń kulturalnych. Współpracowali z innymi organizacjami kombatanckimi – SWAP, amerykańskim oddziałem AK, organizacjami polskich lotników, marynarzy. Aktywnie uczestniczyli co roku w Paradzie Pułaskiego, obchodach Konstytucji 3 Maja, „Memorial Day”, Święta Żołnierza Polskiego czy Dnia Niepodległości.

Szczególnie aktywnie polscy weterani działali w Nowym Jorku, Chicago, Bostonie, Cleveland i Newark, choć koła SPK istniały także w innych, mniejszych lokalizacjach, stanowiąc często najaktywniejszą grupę polonijną, inspirującą innych do organizacji polskich szkół sobotnich, uroczystości patriotycznych, wspierania Rodaków w Kraju.

Widomymi znakami pamięci o żołnierzach polskich z czasów II wojny światowej są obecnie postawione z inicjatywy polskich kombatantów pomniki, m.in.:

1. Pomnik Polskich Żołnierzy II wojny światowej (Memorial to Polish Veterans of World War II) dedykowany tym spośród nich, którym nie dane było powrócić do Ojczyzny, usytuowany w kwaterze weterańskiej na Maryhill Cemetery w Niles, Illinois. Ufundowany w 1975 r. przez Koło SPK nr 31 im. 2 Korpusu w Chicago. Na Maryhill Cemetery spoczywa wielu weteranów 2 Korpusu.
2. Pomnik polskich i amerykańskich kombatantów II wojny światowej (Polish-American Veterans WWII Memorial) w Buffalo, NY, z wymienionymi miejscami bitew 2 Korpusu
3. Pomnik Mściciela/ Husarza (Avenger Monument) w Narodowym Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej (National Shrine of Our Lady of Czestochowa) w Doylestown, Pennsylwania – położony w sektorze polskich weteranów I i II wojny światowej na miejscowym cmentarzu (utworzonym w 1988 r. największym polskim cmentarzu w Ameryce), odsłonięty 14.08.1988 r. Na nim upamiętniony jest m.in. szlak bojowy 2 Korpusu Polskiego „Monte Cassino – Ancona – Bolonia 1944”.

Skupiska polskich weteranów II wojny światowej, a wśród nich 2 Korpusu Polskiego były zlokalizowane w następujących stanach USA:

stan Massachusetts – Worcester, Boston, Chicopee

stan Nowy Jork – Nowy Jork, Rochester, Amsterdam, Utica, Albany, Schenectady, Maspeth, Buffalo, Hempstead-Nassau, Syracuse

stan Connecticut – Waterbury, New Haven, Hartford, New Britain

stan Pensylwania – Pitsburgh, Filadelfia, Chester

stan New Jersey – Elizabeth, Plainfield, Passaic, Perth Amboy, Newark, Dover

stan Maryland – Baltimore

stan Waszyngton – Seattle, Waszyngton DC

stan Floryda – Miami

stan Michigan – Detroit, Hamtramck, Battle Creek, Grand Rapids

stan Ohio – Cleveland

stan Wisconsin – Milwaukee

stan Illinois – Chicago

stan Minnesota – Minneapolis, St. Paul

stan Kolorado – Denver

stan Oregon – Portland

stan Kalifornia – Los Angeles, San Diego, San Francisco

Na 50 stanów 55 kół SPK zlokalizowanych było w 16 stanach, z czego jedynie trzy zlokalizowane były poza wschodnim wybrzeżem lub północno-wschodnimi stanami USA. Najwięcej liczebnie kół polskich kombatantów działało w Nowym Jorku (6) i Chicago (6, w tym koło nr 31 im. 2 Korpusu).

Kombatanci wydawali ponadto w latach 1955-2012 swój biuletyn pod nazwą „Kombatant w Ameryce”. W 2012 SPK w Stanach Zjednoczonych zaprzestało działalności z uwagi na podeszły wiek większości swych członków. Ich potomkowie, miłośnicy polskiej historii, Polskie Muzeum w Ameryce w Chicago czy Instytut Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, by wymienić tylko część ważnych instytucji zajmujących się dokumentowaniem i upowszechnianiem polskiej historii  na terenie Stanów Zjednoczonych, nadal dbają o pamięć o kombatantach 2 Korpusu oraz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Warto przy tym podkreślić, iż cenny zbiór dokumentacji związanej z losem żołnierzy 2 Korpusu przechowuje w swych zasobach jako Kolekcja gen. Andersa archiwum Instytutu Hoovera Uniwersytetu Stanforda. Ponadto ważne pamiątki po żołnierzach 2 Korpusu w Stanach Zjednoczonych przechowuje Centralne Archiwum Polonii Amerykańskiej w Orchard Lake (Michigan), w tym w ramach kolekcji działającej przy tej instytucji w latach 1987-2000 – Fundacji i Centrum 2 Korpusu Polskiego.

Pamiętajmy!

autor: Aneta Hoffmann, Warszawa, Polska